Uczciwa oszustka, Tove Jansson

Tove Jansson

UCZCIWA OSZUSTKA

Wydawnictwo: Nasza Księgarnia

Data: 2013

Stron: 240

Oprawa: Twarda

Moja ocena - ?

Katri jest wyjątkową osobą. Mieszkańcy osady Vasterby, położonej nad skutą lodem zatoką, mówią, że interesują ją tylko liczby i brat. Nie mylą się. Dziewczyna ma niezawodny zmysł do podziału dochodów i co więcej jest sprawiedliwa. Braku uczciwości nikt nie jest w stanie zarzucić Katri i, mimo że nie odwzajemnia życzliwości i nigdy się nie uśmiecha, okoliczni ludzie przychodzą do niej po radę. Nie zmienia to jednak faktu, że w wiosce uchodzi za dziwadło, podobnie jak jej bezimienny pies.

„Milczenie Katri sprawiało, że w jej obecności czuli się nieswojo. Owszem, odpowiadała na konkretne pytania, ale nie wdawała się w rozmowę. Na domiar złego w ogóle się nie uśmiechała, nie dodawała otuchy, nie wspierała” [str. 43]

Kiedy niespodziewanie Katri nawiązuje bliską znajomość z Anną; z bardzo miłą, bogatą i szanowaną ilustratorką książek dla dzieci, mieszkającą samotnie w tzw. Króliczej willi, wieś zaczyna huczeć od plotek. Zwłaszcza że ludzie nie są w stanie zrozumieć tego, co może łączyć tak różne kobiety. Nie przypuszczają, że Anna stała się celem manipulacji Katri, która ma jedno wielkie pragnienie. Tylko czy będąc uczciwą uda się jej dojść do wyznaczonego celu?

Autorką „Uczciwej oszustki” jest nie kto inny jak Tove Jansson, twórczyni słynnych Muminków i, oczywiście - mojego koszmaru z dzieciństwa, Buki. Książka jest bardzo specyficzna i , szczerze, mam wielki problem z jej oceną, ponieważ nie wiem, czy udało mi się rozszyfrować to, co autorka miała na myśli. Powieść jest chłodna, i nie tylko ze względu na porę roku w niej panującą, ale głównie za sprawą oschłego, rzeczowego  stylu.  Fakt, mroźna zima i olbrzymie połacie śniegu przykrywające skandynawską wieś, wywołują ziąb i poczucie totalnego odcięcia od świata. W Vasterby rytm życia wyznaczają pory dnia i intensywne opady śniegu, niekiedy ma się wrażenie, że na tym niewielkim skrawku świata czas się zatrzymał. To surowe tło, jak i pragmatyczni i twardzi bohaterowie, a w głównej mierze ich relacje, sprawiają, że opisywana historia, na pierwszy rzut oka, pozbawiona jest większych wzruszeń. Jednak nie jest to prawdą, bo pod oszczędnymi dialogami, licznymi niedopowiedzeniami, a także surową narracją, kryją się potężne emocje.

 

Tove Jansson, w tej wymagającej powieści, w niebanalny sposób zaprezentowała ludzkie charaktery i pokazała ponury świat, ale bez zła i obłudy. Klimat książki jest rewelacyjny, jestem urzeczona nastrojem, głębią tej historii, ale też jej baśniowym wydźwiękiem. Jednak podejrzewam, że ktoś, kto zna dokładną biografię pisarki (ja niestety nie znam), jest w stanie dojrzeć w tej historii dużo, dużo więcej. Według mnie „Uczciwa oszustka” jest jedną wielką metaforą, pod którą skrywa się coś więcej, niż to, co uda się wyłapać z prostych, krótkich zdań. Dodatkowa wiedza z całą pewnością ułatwiłaby zrozumienie lektury, mnie - niestety - czasami dopadło zdezorientowanie. Nie zawsze byłam w stanie zrozumieć, co oznaczała błyskawiczna, ostra wymiana zdań między Karin i Anną, ciągle miałam wrażenie, że czegoś nie wiem, że coś w tej powieści zostało zakamuflowane i tylko czytelnik zorientowany w twórczości i życiu Tove Jansson, odkryje drugie dno tej opowieści. Ze swojej strony jak najbardziej polecam "Uczciwą oszustkę", co prawda nie jest to łatwa lektura, ale w pewien specyficzny sposób pouczająca i czarująca.