Wyznanie

Roman Gren

WYZNANIE

Wydawnictwo: Czarne

Data: 2012

Stron: 110

To zaskakujące ile emocji może skrywać w sobie niewielka książeczka, licząca raptem 110 stron, do takich właśnie niepozornych, aczkolwiek błyskotliwych i ważnych lektur należy ”Wyznanie” Romana Grena, człowieka wszechstronnie utalentowanego: pisarza, scenarzysty, pedagoga oraz współautora scenariusza do filmu Agnieszki Holland „Julia wraca do domu”. Autor otrzymał Nagrodę Fundacji Kultury za zabiór opowiadań „Krajobraz z dzieckiem”, a także nominację do Nagrody Literackiej Nike 1997.

Na „Wyznanie” załapałam się całkiem przypadkiem, w pierwszej chwili temat niekoniecznie mnie zaintrygował, ale fakt, że ową pozycję wydało Wydawnictwo Czarne specjalizujące się w eseistyce i prozie współczesnej, dość często emitujące tytuły, których moc oddziaływania na duszę jest bardzo intensywna, zdecydowanie wpłyną na moją decyzję, tym samym książka błyskawicznie znalazła się w moich zasobach, jak się okazało wywołała u mnie wzruszenie i melancholię.

Kadr z filmu Spielzeungland

Bohaterem książki jest jedenastoletni chłopiec, który niczym nie różni się od swoich rówieśników. Z wielkim zapałem gra w piłkę, chuligani, zdziera kolana i potajemnie ogląda atlas anatomiczny swojego ojca, niezaprzeczalnie ten blondynek o jasnej cerze i równie jasnych oczach jest zwyczajnym, ciekawskim dzieciakiem, któremu beztrosko mija dzieciństwo spędzane na obserwowaniu magii w zwykłych dniach i na analizie naturalnych zjawisk. Wszystko się zmienia w ciągu dwóch i pół sekund, kiedy starsza siostra rzuca jedno zdanie:

 - A czy wiesz, że jesteśmy Żydami?(...)

Nie , nie wiem, że jestem Żydem, nie chcę wiedzieć, że jestem Żydem. Jestem Polakiem (…) Jak mogę być Żydem, skoro Żydzi mają rogi i kopyta, i świński ogonek, skoro Żydzi przemykają w chałatach pod ścianami domów, szepcząc: „sza! sza!” i ściskając w rękach sakiewkę z pieniędzmi zdobytymi na lichwie? U nas mówi się po polsku, u nas jest choinka, jemy kiełbasę i kotlety schabowe jak wszyscy... (str. 38)

Antysemicki stereotyp Żyda

Ten zagubiony chłopczyk, którego wiedza o narodzie żydowskim jest znikoma, gubi się we własnych domysłach, bycie Żydem przeraża go, tym bardziej, że czasy komunizmu i propagandy antysemickiej nie sprzyjają zadawaniu pytań. Na własną rękę rozważa zaistniały stan rzeczy i w strumieniu różnych wspomnień oraz szaleńczych myśli próbuje znaleźć odpowiedzi, które będę kierunkowskazem w drodze do budowania własnej tożsamości.

Historia anonimowego (zapewne tego typu działanie było zamierzone) chłopca jest bardzo przejmująca szczególnie, że narracja pierwszoosobowa w wykonaniu jedenastolatka jest wyjątkowa, niezmiernie szczera oraz uczuciowa, wprawdzie język opowieści jest nieadekwatny do wieku i wiedzy bohatera, jednak zachwycająca proza jaką posługuje się autor sprawia, że ten subtelny, ale zarazem wysoce kontrowersyjny tekst naładowany jest emocjami wywołującymi zadumę i  poruszenie.

Książka nie należy do lektur łatwych, choćby dlatego, że tok myślenia chłopca balansuje na granicy rzeczywistości i wymysłów, dodatkowo szereg wspomnień rodzinnych układa się w osobliwy obraz zdarzeń i postaci ważnych dla naszego bohatera, a oprócz tego symbolika ukryta pod poetyckimi opisami powoduje, że ta pozycja jest bardzo wymagająca, ale bezsprzecznie niezwykły styl pisania Romana Grena, a także jogo zdolność do wnikliwego i lirycznego opisywania rzeczy pozornie trywialnych sprawia, że „Wyznanie” to książka nieprzeciętna.

Za możliwość przeczytania książki dziękuję Wydawnictwu Czarne, a także portalowi Sztukater za jej udostępnienie.